Wow, wat een geweldig boek is dit! Babette Porcelijn noemt haar Het happy 2050 scenario uit 2023 (de herziene editie) een soort ‘lees-encyclopedie’. Ja, dat dekt de lading zeker: veelomvattend, feitelijk, gestructureerd, geïllustreerd en heerlijk leesbaar. Zó knap hoe Babette het best complexe onderwerp ‘geluk’ uiteenrafelt in veiligheid, duurzaamheid, rechtvaardigheid en welzijn. Van macro (de aarde) naar micro (jouw lichaam & geest) en alles ertussenin. Petje af.

Het meest onder de indruk ben ik van de illustraties, het boek barst bijna uit zijn voegen van de infographics, en veel externe tabellen en overzichten zijn verduidelijkt en versimpeld zonder iets van de boodschap en globale betrouwbaarheid te verliezen. Heel toegankelijk dus. De gebruikte basiskleuren, roze-rood en turquoise-groen geven het geheel toch een rustige en prettige uitstraling, en representeren in voorkomende gevallen fout (roze-rood) en goed (turquoise-groen). Heb je geen zin om te lezen, dan is het scannen van deze infographics (bijna) genoeg om de kern van het boek te begrijpen. Hoe slim!

Het mens & maatschappijboek Het happy 2050 scenario …

…. begint heel prettig met een superkorte samenvatting van Babette’s vorige boek: De verborgen impact, uit 2016. Dat las ik ook, en vond het heel goed, maar wat gedateerd (ik las het in 2022 dus dat is niet zo gek). Ken je dat boek al, dan kun je dit hoofdstuk eventueel overslaan. Babette geeft aan dat ze de definitie van ‘impact’ heeft uitgebreid: van alleen de impact op het milieu is nu ook de impact op mensen meegenomen, in de infographics is dit aangegeven met een in lengte variërende slavernijketting. Begrijpelijk, als ook rechtvaardigheid als vereiste voor geluk is meegenomen. De impact op milieu is uitgebreid met de drivers achter de verborgen impact, denk aan corruptie, lobby, ongelijkheid, tekortschietende wetgeving en handhaving, etc.. Zo wordt het behapbaar gemaakt.

Gelukspoppetje als raamwerk

Het boek heeft ook een raamwerk, in de vorm van een kleurig ‘gelukspoppetje’. Dat heeft zeven lagen als lichaam, en een hoofd wat het einddoel, ‘geluk’, weerspiegelt. Het komt misschien in eerste instantie wat kinderlijk over, maar het heeft een functie. Elk van de 7 lichaamslagen heeft één of meer aparte hoofdstukken, van onder naar boven: Veilige planeet; De crew; Beleid; Natuurlijke hulpbronnen; Economie; Gelijke kansen; Welzijn. Het poppetje komt regelmatig terug.

De opbouw van het poppetje is logisch: geluk is grotendeels gebaseerd op welzijn, en welzijn hangt af van de mate waarin er binnen een land gelijkheid is. Welzijn is ook gebaseerd op welvaart, dat door de economie wordt verdeeld. De economie is gestoeld op het gebruik van natuurlijke hulpbronnen (water, energie, voedsel). Gelijke kansen en het verbruik van de hulpbronnen wordt bepaald door beleid, wat wordt gemaakt door politici. Deze worden gekozen door de ‘crew’ (van de planeet, een actieve rol dus!), en de crew heeft via consumeren ook directe invloed op het verbruik van hulpbronnen. De veilige planeet is de basis van alles: een schoon milieu en stabiel klimaat zorgt voor een gezonde leefomgeving. Zinnig!

In de hoofdstukken die deze lichaamslagen uitwerken, kwam ik veel, heel veel interessants tegen. Ik zou graag een globale inhoud geven, maar dat gaat natuurlijk niet bij een encyclopedie van zo’n 500 pagina’s. Omdat het boek een vrij compleet overzicht geeft, was het grootste deel me al bekend, ik lees hier de laatste tijd veel over. Ben je ‘beginneling’ op dit vlak, dan is dit boek perfect voor je. De zaken die mij extra opvielen, die nieuw voor me waren, of waarvan ik de beeldspraak erg goed vond, vind je hieronder, een beetje ad-hoc, maar misschien is het voor jou óók nieuw!

Het plan

De eerste vier hoofdstukken, samen deel 1 Het plan, gaan kort in op de ingrediënten van geluk, waar we nu staan qua ‘ecosysteemdiensten’, wereldbevolking, gelijkheid etc., hoe het anders kan, met een grote rol voor Kate Raworth’s Donut en een kritische beschouwing van de SDG’s, en een introductie van verschillende scenario’s, waaronder die van de Club van Rome, de SSPs, Rockström en natuurlijk die van Happy 2050. Goede context!

De planeet

Deel 2 gaat over de planeet. Wat ik opschreef was heel divers:

• Dat rijst beter droger geteeld kan worden om de methaanuitstoot te verminderen, en dat ik dus beter ook wat minder rijst kan eten.
• De besparing in CO2-uitstoot volgens project Drawdown, in een mooie infographic. Hierover ga ik elders verder lezen!
• Dat bio-based verpakkingen helemaal niet zo goed afbreekbaar zijn en de te reclyclen plasticstroom ‘vervuilt’. Oh?
• Dat bouwen met hout i.p.v. staal resulteert in betere brandwerendheid én waterafstotendheid. Ja, echt, als je de buitenste laag hout eerst verbrandt. O ja, het stoot ook ongedierte af.
• Over het dilemma van mijnbouw op Groenland: slecht voor de natuur daar, goed voor de energietransitie die op haar beurt natuur beschermt, maar dan elders in de wereld. (Gaat Trump dit dilemma beslissen?)

De mens

Deel 3 gaat over de mens. Wat schreef ik op?

• Bij de drivers voor oorlog en vrede staat: religieuze verschillen alléén veroorzaken geen oorlog, alleen als ze gecombineerd worden met ongelijkheid. De bron hiervan is het PBL, 2018. Hoe boeiend, ik las hier pas recent wat over in de media.
• Verder een mooi overzicht van de 30 Rechten van de Mens, ontleend aan de Universele Verklaring uit 1948. Waaronder: cultuur moet worden beschermd; recht op werk naar keuze met een eerlijk loon en vrije vakbonden; je hebt recht op privacy en bescherming van je goede naam. Interessant!
• Iets heel anders: in de eerste 1000 dagen van je leven worden bepaalde onderdelen van je DNA geactiveerd of uitgeschakeld, wat bijvoorbeeld van invloed is op je aanleg voor overgewicht en verslaving. In die periode moet je dus ultieme zorg krijgen van je ouders of professionals.
• Eenzaamheid komt gemiddeld het minst voor in individualistische samenlevingen. Je leest het goed: het minst. Want de cultuur van een collectivistische samenleving, een hechte gemeenschap, kan zo dwingend zijn dat mensen het gevoel hebben er niet aan te voldoen en zo buiten de groep komen te staan.
• We kunnen anders aankijken tegen succes. Alain de Botton zegt in zijn boek Statusangst dat er in het verleden uiteenlopende opvattingen waren over wat aanzien geeft. Dat kan dus wéér veranderen, bijvoorbeeld naar authenticiteit, behulpzaamheid, etc. Goeddoen en eco-positief leven. Ons streven naar aandacht en status wordt dan een stuk gezonder!
• Bij het onderdeel discriminatie staat een interessant stukje over stereotypering. ‘Groen is meer iets voor vrouwen’. Vrouwen doen vaker de boodschappen en marketeers voor duurzame producten stemmen hun marketing op hen af. Duurzaam is ‘dus’ niet mannelijk, en mannen willen niet met plantaardig vlees gezien worden. Dat leidt dus tot een vicieuze cirkel.
• Over moderne slavernij: volgens slaveryfootprint.org werken er 40 tot 60 mensen in slavernij voor één gemiddelde westerse consument. Onder slavernij vallen ook kindsoldaten, gedwongen huwelijken, gedwongen prostitutie. Alles bij elkaar 40 miljoen slaven! (Ik was geschokt, ging daarom naar die website, maar die vond ik niet zo duidelijk. Ander leesvoer hierover zoeken dus.)
• Nederland is de grootste producent ter wereld van synthetische drugs, 20 miljard euro per jaar, zo lees ik in het hoofdstuk Valsspelers.
• Heel veel interessante feitjes over landen in Sub Sahara Africa (SSA), die voornamelijk leunen op landbouw en mijnbouw.

De economie

Deel 4 gaat over de economie. En ook over dit deel schreef ik een blaadje vol!

• We monitoren het bbp, dus het geld dat we produceren. We willen dat dat steeds maar groeit. We kijken niet naar wat we al hebben opgebouwd, naar ons kapitaal. Hebben we ooit eens genoeg kapitaal? En veel zaken meten we gewoon niet, zeg maar ‘uitstaande schulden’ in de vorm van schade aan de planeet. Ook menselijk kapitaal (welzijn, onderwijs), geproduceerd kapitaal (infrastructuur), sociaal kapitaal (rechtsstaat) en natuurlijk kapitaal (water, schone lucht) vertalen we gewoonlijk niet in geld. En natuurlijk zegt bbp niets over de verdeling van inkomen en kapitaal. Dus bbp zegt niks over hoe goed het met ons gaat. Bekende materie, maar goed verwoord.
• We betalen de verborgen kosten niet, en dat geeft verkeerde prikkels. Denk aan een vakantiehuisje: je kunt álles slopen en gewoon vertrekken, De verhuurder zit met de gebakken peren. Mooie metafoor!
• De zogenaamde ecosysteemdiensten zijn ooit door Constanza en Stiglitz teruggerekend naar $. Jaarlijks verliezen we tussen 3% en 15% van de waarde van al het natuurlijk kapitaal, wat overeenkomt met 5% tot 25% van het wereld-bbp. Dat draagt bij aan 3% jaarlijkse groei van het bbp wereldwijd. Het PBL berekende de milieuschade over 2007 voor Nederland: 6,2% van het bbp. De bbp-groei dat jaar was 3,7%. In feite is er dus gewoon sprake van krimp. Kijk, dát wist ik niet.
• En ook hier een mooie metafoor: een auto-ongeluk. Harstikke goed … voor het bbp, want de zorgverleners maken omzet, en de dealer die je een nieuwe auto verkoopt ook. Maar voor de inzittenden niet zo best, maar ja hun welzijn telt voor het bbp niet mee. (Mariana Mazzucato had ook zo’n goede metafoor: zelf je rotzooi [laten] opruimen doet niets voor het bbp, laten liggen en de gemeente het laten opruimen is goed voor het bbp.)

Aan de slag

Deel 5 is Aan de slag. In de voorgaande delen zijn steeds algemene verbeteringen toegevoegd onder het kopje ‘In het 2050 scenario doen we dit’, en ook praktische tips voor onszelf individueel onder ‘Wat kan ik doen?’ Al die verbetermaatregelen volgen heel logisch uit de misstanden die Babette daarvoor uitgebreid omschrijft. Op zich zitten hier geen verrassende zaken tussen (behalve minder rijst eten, ha ha), het zijn wel heel nuttige overzichten.

• In Aan de slag gaat ze in op Beleid en de Crew, met hele praktische stappenplannen, al bestaande oplossingen, een self-assessment en een heel leuke tabel hoe Happy-2050-keuzes bijdragen aan je gemak. Bijvoorbeeld: als je consumindert, heb je minder spullen, en hoef je minder op te ruimen. En als je niet vliegt, vermijd je de ellende van inchecken én jetlag. Als je met het OV gaat, hoef je niet meer op de weg te letten. Oké, het levert ook wat gedoe op: fietsen met slecht weer, de bus missen, geen verre reizen kunnen maken. Maar daar heeft ze ook weer oplossingen voor: regenkleding, een OV-app, Europa ontdekken. Ha ha!

• Verder raakt Babette nog even de BVm, de Besloten Vennootschap met Maatschappelijk doel, vergelijkbaar met de Amerikaanse B-Corp, waarvan er al vele zijn in Nederland. De BVm is al een paar jaar in de maak, maar er ligt nog steeds geen wetsvoorstel.

Het boek sluit af met een indrukwekkende bronnenlijst, Babette heeft dan ook zo’n 5 jaar aan het boek gewerkt en enorm veel informatie verzameld.

Mijn evaluatie van Het happy 2050 scenario

Ik had echt het WOW-gevoel bij het lezen. Wat een ongelofelijke hoeveelheid informatie én inspiratie in zo’n heerlijk lees- en kijkboek. Aan de onderwerpen hierboven kun je zien dat de breedte echt indrukwekkend is. En álle onderwerpen die ze bespreekt zijn relevant.

Ik vond het uitgangspunt, geluk, en het gebruik van het gelukspoppetje met een lichaam in lagen, erg goed gevonden en origineel. De lagen volgen logisch op elkaar, en zijn ook logisch over de verschillende delen in het boek verdeeld. In deel 2 De planeet vind je de lagen Veilige planeet en Natuurlijke hulpbronnen, bij deel 3 De mens vind je Welzijn en Gelijke kansen. Dit zorgt ervoor dat er geen overlap is tussen de verschillende hoofdstukken. Het raamwerk is dus duidelijk en de structuur is prima.

Natuurlijk loopt ook dit boek het risico dat het cijfermateriaal, wat uiterst omvangrijk is, op den duur niet meer actueel is. Omdat Babette veel met trends werkt heeft zij algemene conclusies getrokken die minder snel verouderen. Ook is het bronnenmateriaal goed aangeduid, zodat je zelf ook op zoek kunt naar actuele cijfers voor specifieke onderwerpen. (Dat probeerde ik voor de sociale mobiliteitsindex, maar ik kwam op andere getallen. Mmmmm.) Van veel onderwerpen, zoals de psychologie en fysiologie van ons mensen, verwacht ik ook niet snel andere inzichten. En ook de gini-coëfficient, voor ongelijkheid, verandert niet in een paar jaar. De resulterende aanpak in Aan de slag is praktisch, maar toch algemeen genoeg om langdurig geldig te blijven. Niet vliegen, minder vlees eten, dit zullen we de komende jaren blijven horen, misschien met wat nuances (kweekvlees mag wel?).

De uitvoering is geweldig, met wat kleine kanttekeningen. Zo breken een klein aantal infographics te kort af, zodat niet alle tekst op de bladzijden staat. Ook: Tversky kreeg géén Nobelprijs, want was al 6 jaar dood toen deze onderscheiding aan Daniel Kahneman werd uitgereikt voor het werk dat zij gezamenlijk hadden gedaan. En zo zijn er nog wat kleine onvolkomenheden, waaronder wat typo’s, die echter in het niet vallen bij het enorme plezier dat de illustraties mij gaven en bij de zeer prettige schrijfstijl van Babette. Zij eindigt een zin vaak met Wat?? Amazing! Jeetje, balen zeg! En dat is dan precies wat ik op dat moment óók denk. Goed gedaan hoor!

De bronnenlijst is uitgebreid want Babette heeft dan wel een duidelijke eigen mening, zij presenteert vooral heel veel feiten en statistieken als onderbouwing. Ik was verheugd ook een aantal boeken /auteurs tegen te komen die ik zelf ook las en zeer waardeerde. Dat zijn onder andere Donuteconomie van Kate Raworth, het werk van Mariana Mazzucato, Homo Deus van Yuval Noah Harari, Ons feilbare denken van Daniel Kahneman, Material Matters van Thomas Rau, Statusangst van Alain de Botton. Natuurlijk mag ik De verborgen impact van Babette zelf niet onvermeld laten, en zette ik het boek Slaap je wakker en gezond van haar halfbroer Hans Hamburger op de leeslijst, omdat Babette het manuscript na Hans’ overlijden in 2021 afmaakte en er een paar keer naar verwijst (‘nu heb ik mijn punt wel gemaakt’). Ik ben een fan van Babette!

En nu mijn goede voornemen, om ten minste één inzicht uit elk boek in daadwerkelijke actie om te zetten. Babette adviseert halvering van impactvolle activiteiten. Veel doe ik al beduidend minder, maar korter douchen niet. Toch eens timen wat mijn gemiddelde is, en halveren, tot max 4 minuten. En dan mijn inspiratie, die nu met lekker lang douchen gepaard gaat, halen uit een verdubbeling van de dagelijkse wandeling. In de regen wandelen, is dat wat? (Update: ik douche 2 x 3 minuten, zo blijkt. Als ik direct na het opstaan ga sporten is dat misschien te combineren. Mmmm.)

Conclusie

Inhoud: Leerzaam +, Onderbouwd +, Relevant +, Tijdloos +.

Vorm: Aansprekend+, Verzorgd +, Illustraties +, Structuur +, Schrijfstijl +

FOMO -. 

Ik gaf het boek 4 1/2*

Ken je dit boek? Wat vond je ervan? 

Lees Het happy 2050 scenario duurzaam …

• via de (online) bibliotheek (dat deed ik ook); 
• digitaal en gratis via Kobo Plus;
• of uit een minibieb!

Koop Het happy 2050 scenario … 

• bij de kringloop;
• bij een tweedehandsboekenwinkel zoals Boekwinkeltjes;
• bij je lokale boekwinkel, eventueel via Libris (affiliate link);
• of via B-Corp Bol (affiliate link).

Keus genoeg!

Elly Stroo Cloeck schrijft recensies en samenvattingen van management- en maatschappijboeken.

Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief of op de wekelijkse blog-updates!