Ik voelde een mix van emoties toen ik dit boek uit had. Spijt dat ex-CEO Polman niet meer heeft kunnen bereiken bij Unilever en bewondering voor zijn inzet. Trots dat dit Nederlandse bedrijf veel meer doet op duurzaamheidsgebied dan ik wist. Maar ook verontrusting, omdat in dit uitstekende, als een thriller lezende boek, de problemen op wereldniveau gedetailleerd worden beschreven.
In Het grote gevecht van oer-journalist Jeroen Smit, slaat dit gevecht in eerste instantie op de pogingen van het relatief duurzame Unilever om de vijandige overname van het volledig koers/winst georiënteerde Kraft Heinz tegen te houden. Dat lukt. Daarnaast is het ook het gevecht van Paul Polman om binnen Unilever zijn duurzaamheidsambities te combineren met hoog rendement. Dat lukt hem maar mondjesmaat. Maar nog meer lijkt het te gaan om het gevecht om duurzaamheids-initiatieven op grote schaal, wereldwijd uit te voeren. Dat lukt nog niet.
In tegenstelling tot Smit’s eerdere twee boeken, Het Drama Ahold en De Prooi, vind je in dit boek geen ‘goede’ en ‘slechte’ hoofdrolspelers, eigenlijk verliest iedereen het gevecht omdat niemand aantoonbaar gelijk heeft. De een vecht voor het idee dat bedrijven rendement en duurzaamheid moeten combineren, de ander dat duurzaamheid voor gaat, en weer een ander dat bedrijven rendement moeten maken en de overheid op wereldwijd niveau de duurzaamheidsuitdagingen het hoofd moeten bieden, die problematiek is immers te groot voor een enkel bedrijf? Alleen de Brazilianen, sja, die komen er niet zo positief van af.
Impliciet is echter wel duidelijk waar de schoen wringt: niet bij de Brazilianen maar bij ons, burgers en consumenten. Een mooi voorbeeld hiervan is de discussie die tijdens de vijandige overnamepoging wordt gevoerd met de belangrijkste investeerders van Unilever: de pensioenfondsen. Aan hen wordt de vraag gesteld of zij een mooi bod, zo’n 30% boven de koers, zullen afwijzen omdat ze weten dat de duurzaamheidsinitiatieven van Unilever als eerste zullen sneuvelen in de kostenbesparingsrondes die na overname zullen volgen. De pensioenfondsen hebben allemaal duurzaamheidsdoelstellingen, maar ook ‘eigenaren’, namelijk wij, de deelnemers. Bij een enquête van PGGM onder haar deelnemers blijkt dat deze rendement voor duurzaamheid laten gaan. Dus…….Het grote gevecht woedt in ieder van ons, stelt Smit. De verontruste burger versus de verwende consument.
Met een ondertitel ‘& het eenzame gelijk van Paul Polman’ had ik verwacht dat Polman bijna verheerlijkt zou worden. Dat is niet zo. Vele hoofdrolspelers en figuranten geven aan hoe lastig het was om met Polman samen te werken. ‘Hij luistert niet’ is een veelgehoorde klacht. ‘Zijn manier van praten is als een snelstromende rivier waarin interrupties en uitweidingen worden verdronken ……iets tegen zijn verhaal inbrengen voelt als tegen de stroom inzwemmen’.
Heel mooi wordt omschreven hoe Polman steeds meer op een priester lijkt, die preekt. Een ‘environmental Jesus’. Inspirerend, maar niet altijd praktisch. Ook wordt heel duidelijk hoe hij steeds meer naar het gezelschap van wereldleiders trekt en steeds minder aandacht heeft voor de operationele beslommeringen van Unilever. Zijn ‘gelijk’ is niet zo eenzaam als het lijkt. Zijn wereldleidersgezelschap is het volledig met hem eens. Maar ook binnen Unilever zijn er heel veel die volledig achter Polman en zijn visie staan. Hij geeft deze mensen alleen veel te weinig steun, ze moeten zelf maar uitzoeken hoe ze het voor elkaar krijgen.
Ik heb het boek ademloos gelezen, het is bijzonder knap om zoveel vaart en spanning op te bouwen in een behoorlijk dikke biografie van een zakenman. Maar het is ook een deel historie van Unilever, en die onderdelen zijn ook boeiend uitgewerkt. Lijkt de combinatie van margarine (Unie) en zeep (Lever) op het oog onhandig, ik begrijp nu waarom de fusie logisch was.
Het boek is duidelijk gebaseerd op zeer vele interviews, waarvan de auteur zijn bronnen niet prijsgeeft. (Hoewel ik vermoed dat bijvoorbeeld Buma wel en Klaver niet is geïnterviewd). Dit maakt de diverse perspectieven zeer persoonlijk en het boek extra goed leesbaar.
Voor mensen voor wie Unilever en Polman allemaal bekende kost is, vallen er óók lessen uit dit boek te trekken. Om de overname van Kraft Heinz te voorkomen, en zijn duurzaamheidsambities (het USLP) te redden, moet Polman die duurzaamheidsambities juist in de ijskast zetten en volledig focussen op rendement. Zou jij dat kunnen? Zou je beter communiceren met je medewerkers als ze jouw visie niet helemaal begrijpen? Zou je geduld blijven houden met analisten die alléén maar over rendement willen praten, jaar na jaar na jaar?
Zou je de stale pale males in je bestuur en bedrijf vervangen om meer diversiteit en minder groupthink te krijgen? En wat ga je doen als je nieuwe frisse en/of gekleurde en/of vrouwelijke managers en werknemers weer vertrekken omdat jouw visie zo verschrikkelijk moeilijk te implementeren is? Of als je vrouwelijke bestuursleden nauwelijks iets zeggen op een bestuursvergadering?
Voor de ‘bekende kost’ mensen: Smit heeft in zijn inhoudsopgave per hoofdstuk een summiere samenvatting gegeven (een beetje Tolkien-achtig: ‘waarin Bilbo…….’). Handig als je alleen bepaalde delen wilt lezen. Of wéér wilt lezen, om het gevecht tussen jouw innerlijke burger en consument te beslechten. Bijvoorbeeld als je in de supermarkt niet kunt kiezen tussen Lipton en die goedkopere, niet slaafvrije thee…
Je kunt dit boek voor €24,99 bestellen bij Managementboek.nl en Bol.com
Verder lezen?
Beide voorgaande boeken van Jeroen Smit zijn zonder meer aanbevelenswaardig en nog steeds zeer relevant. Het Drama Ahold, omdat zonnekoninggedrag en het volledig negeren van interne controles zomaar weer kan gebeuren, bij een willekeurig ander bedrijf (Koop het boek bij Managementboek.nl of bij Bol.com); De Prooi omdat we zomaar wéér een financiële crisis kunnen hebben, met megalomane of juist kwetsbare banken. (Koop het boek bij Managementboek.nl of bij Bol.com). Of omdat de macht van CEO’s onverminderd groot is…..
Walter Isaacson heeft een aantal uitstekende biografiën geschreven, elk dik en toch lezend als een trein. Uit deze boeken vallen ook heel wat leiderschapslessen te trekken! Wat dacht je van die van Steve Jobs (Koop het boek bij Managementboek.nl of Bol.com) of Leonardo Da Vinci (Koop het boek bij Managementboek.nl of Bol.com)?
Een heel toegankelijk boek over duurzaamheid tenslotte is het onthutsende maar ook hoopvolle Donuteconomie van Kate Raworth. (Koop het boek bij Managementboek.nl of bij Bol.com). Of lees eerst mijn recensy! Of lees mijn Samenvatting van Kate Raworth’s Donuteconomie voor de belangrijkste inzichten! Koop dit bij ESCIA of bij Bol.com.
Elly Stroo Cloeck is projectmanager en auteur bij ESCIA. Ze schrijft recensies en samenvattingen van managementboeken, verzorgt managementboek-gebaseerde permanente educatie èn is jurylid voor ‘Managementboek van het jaar 2020’. Let op: dit boek dingt mee naar die titel, maarrrrrrr……er zijn 6 Juryleden en we lezen 240 titels, dus uit bovenstaande recensie kun je maar hééél weinig afleiden over de plaats van dit boek op de uiteindelijke ranglijst.
Stel, je hebt vaak een lekke band. Dan leer je steeds beter bandenplakken. Of je gaat op onderzoek uit, en leert dat er iedere keer glas op je route ligt. Dan haal je regelmatig glas weg en voorkomt zo een lekke band. Of je onderzoekt nog verder en leert dat bij een kroeg op jouw route regelmatig met glazen wordt gesmeten. Dan zorg je dat de horecaman plastic gebruikt op z’n terras. 
In 1962 krijgt Philips een Amerikaanse stukje gebakken zand in handen: een chip. Nu maken ze zelf ook chips, maar déze chip is volledig machinaal gemaakt. In 1967 produceren ze het prototype van de beste chip-makende machine van die tijd. Ze krijgen de machine echter niet productierijp, en de niet-renderende chipmachinemakers worden uiteindelijk in 1984 in een joint venture gestopt: ASML. 
Een bekende KPI is het aantal volgers op social media. Immers: hoe meer volgers, hoe meer ambassadeurs van je bedrijf, hoe groter de bekendheid. Toch? Helaas. Volgers zijn geen trouwe klanten, ze zijn na een dag alweer vergeten dat ze je zijn gaan volgen, ze blijven je volgen uit laksigheid om hun bestand op te schonen, ze liken je berichten nauwelijks, delen of retweeten nog minder. 
Het leven is hectisch: social media bijhouden, succes najagen, druk, druk druk. Dus zoeken we balans: in mindfulness, in leven in het nu. Dat is nog niet zo makkelijk. Gelukkig is er nu een super simpel, praktisch en grappig boek vol oefeningen, die je helpen met waar het om draait in het leven. 
Als je op vrijdag op kantoor werkt, ben je vaak echt de klos. Je leidinggevende verdeelt de (spoed-) klussen onder de mensen die hij daadwerkelijk ziet. Herkenbaar? Als je thuis werkt, moet je continue bereikbaar zijn, vindt je baas. De telefoon opnemen terwijl je in een winkel staat is not done. Herkenbaar? Iedereen heeft een flexplek, behalve het management. Die zitten op hun oude, vaste plekken. Herkenbaar? 
Als je als organisatie rigoureus wilt veranderen, transformeren, begin dan vooral géén verandertraject met een breed draagvlak. Zo haal je namelijk weerstand binnen, mensen die direct duidelijk maken niet mee te willen doen, maar ook ‘meestribbelaars’: ze zeggen ‘goed idee’, maar blijven gewoon doen wat ze altijd deden. Nee, begin met een smal en diep draagvlak, van friskijkers, dwarsdenkers, kantelaars. 
In België vertrekt door gebrek aan lef en ambitie, zowel bij de overheid als bij bedrijven, al het talent naar het buitenland. Dat geldt voor de voetballers (Aldeweireld, 2x Hazard, Lukaku, Vertonghen, Mignolet, je kent ze wel, of niet, zoals ik) èn voor de ondernemers. België wordt voorbijgelopen door landen die veel minder talent in huis hebben, aldus ondernemer en Club Brugge-eigenaar Bart Verhaeghe. 
Veel projecten mislukken, in de ogen van ‘de Top’, die zich niet realiseert dat fouten erbij horen en dat men hiervan moet leren. In plaats daarvan wordt een zondebok gezocht. Hoe verander je dat? Wijs bij de start van het project alvast de potentiële zondebok aan! Bij voorkeur iemand die door iedereen aardig gevonden wordt. Gaat het echt mis, dan is die zondebok de schuldige, vindt iedereen dat reuze grappig, en kun je daarna overgaan tot de vraag: ‘wat hebben we hiervan geleerd?’
De meeste bedrijven zijn voor hun succes afhankelijk van steeds hogere verkoopaantallen en dènken er niet aan producten langer te laten meegaan. Milieutechnisch is het wèl beter om de consumptie, en dus de productie, te verminderen. En minder aantallen hoeft niet persé minder waarde te betekenen. Door kwaliteitsverhoging kunnen de prijzen omhoog en ook op andere manieren kan er meer verdiend worden. Met een ander businessmodel èn mindset. 