Familie: ‘tante’ Jane Goodall

Ken je dit? Vroeger had je de posters van je favoriete popsterren aan je muur hangen. En nog steeds wil je naar al hun concerten. Je gaat naar alle films van je favoriete filmster. Je leest alles over ze en volgt ze op sociale media. Ze voelen als familie. Ja, dat heb ik ook, met mijn favoriete auteurs. Ik lees al hun boeken zonder recensies te lezen. Ik abonneer me op hun nieuwsbrieven en sociale media. Ze zijn familie, hun foto’s hangen aan de muur. Ik stel elke maand een nieuw familielid aan je voor. Deze maand is dat mijn Britse ‘tante’ Jane Goodall.

Waar schreef ‘tante’ Jane Goodall over?

Chimpansees, en hoop. De meeste boeken van ‘tante’ Jane gaan over haar jaren in Gombe in Tanzania, waar zij de chimpansees bestudeerde. Maar haar belangstelling ging natuurlijk ook uit naar het beschermen van de natuur in het algemeen, al jaren koppelt ze daar een boodschap van hoop aan. Hoop dat we de natuur beter zullen beschermen, dat we ons één zullen voelen met de aarde, dat we onze planeet en daarmee onze beschaving niet onherstelbaar zullen veranderen. ‘Tante’ Jane was ook spiritueel, dus dat sijpelt door haar boeken heen.

Had ‘tante’ Jane Goodall andere zakelijke activiteiten?

‘Tante’ Jane was oprichtster van het Jane Goodall Institute en het jongerenprogramma Roots & Shoots. Verder reisde zij de wereld rond voor presentaties en speeches over het belang van natuurbescherming en de kracht van hoop, waarmee ze geld inzamelde voor haar JGI.

Hoe zag het persoonlijke leven van ‘tante’ Jane Goodall eruit?

Toevallig (of niet) schreef ik het grootste gedeelte van deze post op haar verjaardag: 3 april 2025. Ze werd toen 91. Ze werd geboren in Londen en heette eigenlijk Morris-Goodall, net zoals haar vader. Weetje: ze werd geboren met (een lichte vorm van) prosopagnosie, waardoor ze heel slecht was in het herinneren van gezichten.

En nu komt zeker een heel verhaal over haar bachelor en master op allerlei universiteiten? Eh, nee. ‘Tante’ Jane volgde een opleiding tot secretaresse, want er was geen geld voor de universiteit. Ze ging in 1957 bij een klasgenootje in Kenia logeren en ontmoette daar Dr. Louis Leaky, een Britse archeoloog en paleontoloog, die in Kenia was geboren en getogen. Hij specialiseerde zich in de evolutie van de mens, en dacht dat veel informatie te vinden was door primaten in hun natuurlijke omgeving te bestuderen. Leaky stuurde 3 ‘Engelen’ de jungle in: Dian Fossey ging in 1967 naar de berggorilla’s in Rwanda, Biruté Galdikas ging in 1971 naar de oerang-oetans in Borneo. Maar ‘tante’ Jane was de eerste Engel.

Nadat zij in 1957 en 1959 als secretaresse voor hem had gewerkt, vroeg hij haar naar de chimpansees in Gombe, Tanzania te gaan. Zonder dat zij een studie daarnaar had gedaan, en dat was juist een voordeel, vond Leaky. Niks geen vooroordelen! Ze ging in 1959 naar Engeland terug om zich in te lezen in veldstudies, en Leakey ging op zoek naar subsidie voor haar onderzoek. Hij had het geld in 1960 bij elkaar, en ‘tante’ Jane vertrok naar Gombe. De subsidiegevers vereisten een chaperonne, en dus gaat haar moeder Vanne mee.

Waarom 3 vrouwen, zul je je afvragen? Omdat deze zich beter kunnen inleven in de primaten, zo dacht Leaky. Wat tante Jane betreft had hij daar zeker gelijk in, zij was de eerste die haar ‘onderzoeksobjecten’ namen gaf, in plaats van nummers. En als je met haar praat, en haar boeken lees, dan merk je hoe goed ze zich kan inleven in hun gedrag en gevoelswereld. Jaren en jaren klauterde zij door de jungle op zoek naar de troep, ging zitten en keek. Keek en keek. Observeerde en legde vast. De chimps accepteerden haar als vast onderdeel van hun omgeving.

Maar goed, geen universitaire studie dus, en toch promoveerde zij. Onder druk van Leaky ging ‘tante’ Jane in 1962 weer terug naar Engeland, waar ze in 1965 haar doctoraat in de ethologie aan de Universiteit van Cambridge haalde. Niet zonder moeite, de hoogleraren daar konden zich sommige van haar bevindingen echt niet voorstellen, en vonden dat ze het gedrag van de chimps teveel verwoordde in menselijke emoties. Dat waren dus de vooroordelen waar Leaky terecht voor vreesde. Haar bevindingen en onderzoeks-aanpak bewezen zich echter in de praktijk, en zijn inmiddels algemeen geaccepteerd. Haar belangrijkste observatie ging over het systematisch gebruik van gereedschappen, zoals twijgjes.

In Gombe werkte ze samen met een Nederlandse adellijke fotograaf: Hugo van Lawick. Ze trouwden in 1965 en kregen een zoon. De verhalen over het opvoeden van Hugo jr., ‘Grub’, in Gombe zijn aandoenlijk. ‘Oom’ Hugo maakte in zijn leven 40 natuurfilms, en kreeg er 8 Emmy’s voor. Een getalenteerde man! In 1974 scheidden ‘tante’ Jane en ‘oom’ Hugo en in 1975 trouwde ‘tante’ Jane met Derek Bryceson. ‘Oom’ Derek overleed in 1980 aan kanker. Grub deed weinig aan natuurbescherming, maar zijn 3 kinderen Angel, Merlin en Nick wel. Grub, zijn vrouw Maria, en hun kinderen wonen in Tanzania, naast het voormalige huis van ‘tante’ Jane.

In 1977 richtte ‘tante’ Jane het Jane Goodall Institute op. Dat probeert de chimpansees en hun leefgebieden overal ter wereld te beschermen. Het is in meer dan 30 landen actief. In 1991 volgde Roots&Shoots. Sinds 2002 is ze ambassadeur voor de Verenigde Naties. Ze kreeg een enorm aantal ere-doctoraten, een Nederlands lintje (Officier) in 2023, vergelijkbare onderscheidingen in o.a. Italië, de UK en Frankrijk, en op 4 januari 2025 nog de Amerikaanse Presidential Medal of Freedom (van Joe Biden).

Er is een groot aantal documentaires over haar gemaakt en er zijn veel boeken over haar geschreven. Haar persoonlijk leven komt ook terug in veel van haar eigen boeken, waaronder ‘Hoop voor de toekomst, haar ‘spirituele autobiografie’. Ze inspireerde ook Patrick van Veen, de voormalige directeur van de Nederlandse vestiging van JGI, tot het schrijven van boeken, de laatste is ‘Help, het is hier een beestenbende‘. Niet toevallig worden daarin veel vergelijkingen met chimpansee-gedrag gemaakt.

Tante Jane overleed op 1 oktober 2025. Voor haar dood nam ze een video op, die na haar dood gepubliceerd mocht worden. Die video vind je hier

Welke boeken schreef ‘tante’ Jane Goodall?

‘Tante’ Jane schreef zo’n 26 boeken voor volwassenen en nog 12 kinderboeken. Ik beschrijf hierna alleen de boeken die een Nederlandse vertaling hebben: 6 voor volwassenen en 2 voor kinderen. Van die 6 las ik er 3, en van 1 daarvan, Het boek van hoop, schreef ik een Impressie, een mini-samenvatting. Die is te koop.

**Het boek van hoop – The Book of Hope (2021)**

Jane Goodall heeft goede hoop dat we klimaatverandering en verlies van biodiversiteit tijdig kunnen stoppen. Waaróm ze die hoop heeft, hoe haar hoop haar tot een activist maakt en hoe ze één is met de natuur vertelt ze in 2021 in Het boek van hoop aan Doug Abrams. Het gaf mij óók hoop! Het gesprek, dat bijna woordelijk wordt weergegeven, geeft een heel mooi inkijkje in het leven en de overtuigingen van Jane. Ook de sfeer is mooi getroffen, met de rode wangen en blauwe coltrui van Jane, een beschrijving van de omgeving (waaronder een huisje op de Veluwe) en de vele glazen whisky. Een flink aantal foto’s brengt Jane én Doug tot leven. Alsof je een documentaire zit te lezen! Lees mijn recensie | Koop mijn Impressie | Koop bij Bol

**Hoop voor dier en wereld – Hope for Animals and Their World (2009)**

‘Tante’ Jane schreef het met Gail Hudson en dierentuin-directeur Thane Maynard. Flaptekst: Om de haverklap horen we over dieren die op het punt van uitsterven staan en slecht nieuws over het milieu staat elke dag in de krant. Jane Goodall heeft in dit boek verhalen verzameld die wél goed aflopen, want er zijn mensen die de moed niet opgeven en erin slagen de laatste exemplaren te beschermen, of de soort in gevangenschap te laten voortbestaan. En dat lukt vaker dan we in de krant lezen, zoals Goodall in haar spannende boek laat zien. Er is nog steeds Hoop voor de dierenwereld. Koop bij Bol

**Want mens en dier hebben hetzelfde lot – The Ten Trusts (2002)**

Flaptekst: Jane Goodall ontvouwt, samen met etholoog Marc Bekoff, tien stellingen die ertoe moeten leiden dat er een einde komt aan dierenmishandeling, de geleidelijke vernietiging van het milieu en dientengevolge ook aan veel menselijk leed. Goodall en Bekoff vertellen vol liefde en compassie over hun belevenissen met dieren en laten zien hoe een goede relatie tussen mens en dier voor beiden van levensbelang kan zijn. Maar zij beschrijven ook de gruwelen die de mens het dier aandoet ten behoeve van wetenschap, medicijnen, veeteelt, cosmetica en zelfs voor puur vermaak. En voor wie het nog niet wist: zij maken duidelijk dat het dier wel degelijk over gevoel beschikt! Koop bij Bol

**Hoop voor de toekomst – Reason for Hope, A Spiritual Journey (1999)**

Jane Goodall’s ‘spirituele autobiografie’ Hoop voor de toekomst, de vertaling van Reason for Hope, A Spiritual Journey, uit 1999, stond al een tijdje in mijn tsundoku-boekenkast, maar verhuisde na het overlijden van Jane afgelopen oktober naar de top van mijn lees-stapel. Het is een prachtig verslag van haar leven, met de nadruk op de spirituele kant: haar mystieke ervaringen, haar hoop voor de toekomst, haar innerlijke kracht, die haar tot op het eind de wereld rondstuurde om haar boodschap van hoop te verkondigen en geld voor natuurbehoud in te zamelen. Het boek is bepaald niet zweverig, wat je misschien zou verwachten, maar wel emotioneel geladen. De passie spat er vanaf! Lees mijn recensie | Koop bij Bol

**Hé, chimpansee – With Love (1994)**

Flaptekst: Meer dan dertig jaar bracht wetenschapster Jane Goodall door met het bestuderen van chimpansees in het regenwoud in Tanzania. In Hé, Chimpansee vertelt zij op ontroerende wijze over de relaties tussen deze chimpansees, die in staat blijken te zijn tot ‘menselijke’ emoties als mededogen, hulpvaardigheid en liefde. Kinderboek. Koop bij Bol

**Oog in oog met de chimpansees – Through a window (1990)**

Flaptekst: Jane’s eerste observaties werden vastgelegd in het boek In de schaduw van de mens (‘In the shadow of man’), dat een internationale bestseller werd. ‘Oog in oog met chimpansees’ is het vervolg op dit adembenemende verhaal. Wij ontmoeten de zachtaardige moeder Flo, de femme fatale Gigi, de reus Romeo, de trieste Gilka en vele anderen. Oorlog, kannibalisme, medelijden, dapperheid, liefde en seks passeren de revue. Het zijn de oermenselijke drama’s die de lezer van deze saga een spiegel voorhouden. Jane Goodall observeert haar chimpansees met grote nauwkeurigheid maar vooral met intense liefde. Zij viert hun geboorte, rouwt om hun dood en vecht voor hun voorbestaan in vrijheid. Koop bij Bol

**De familie chimpansee – Chimpanzee Family (1989)**

Dun boekje met foto’s voor hele jonge kinderen. Het werd in 1989 door de FEE en UNICEF bekroond met de Internationale Kinderboekenprijs Genève 1989. Koop bij Bol

**In de schaduw van de mens / Mijn leven met chimpansees – In the shadow of man (1970)**

Ik was diep onder de indruk van de beschrijvingen van de 10 jaar die ze doorbracht met het observeren van chimpansees in Gombe in Tanzania. En van haar geduld, haar liefde voor de natuur én hoeveel wij lijken op dit ‘familielid’. Jane is gepromoveerd op het gedrag van de chimpansees, haar beschrijvingen zijn dus best wetenschappelijk, en tegelijkertijd vol emotie en empathie. Het boek leest als een documentaire die vertraagd wordt afgespeeld, zó gedetailleerd geeft ze alles weer. Tegelijkertijd leren we haar leven in Gombe kennen: primitief, eenzaam, best gevaarlijk en vol enthousiasme. Uren zit ze op haar uitkijkpunt en ‘s avonds gaat ze nog even terug om te kijken welke chimp in welk nest ligt…. Lees mijn recensie 4* | Koop bij Boekwinkeltjes

Andere boeken geschreven door ‘tante’ Jane Goodall:

Voor volwassenen:

#Eat Meat Less (kookboek van het Jane Goodall Institute) (2021)
60 Anos En Gombe (2016)
Prayer for World Peace (2015)
Conversaciones con Jane Goodall (2015)
Chimpanzee Children of Gombe (2014)
Seeds of Hope: Wisdom and Wonder from the World of Plants (2013)
50 Years at Gombe (2010)
Return to Gombe: The Homecoming (2010)
Harvest for Hope: A Guide to Mindful Eating (2005)
All Earth’s Creatures: Words of Hope (2004)
Beyond Innocence: An Autobiography in Letters, the later years (2001)
Chimpanzees I love (2001)
Africa In My Blood (2000)
40 Years At Gombe (2000)
Brutal Kinship (1999)
Visions of Caliban (1991)
Through a Window: 30 years observing the Gombe chimpanzees (1990)
The Chimpanzees of Gombe: Patterns of Behavior (1986)
Innocent Killers (1971)
My Friends the Wild Chimpanzees (1969)

Voor kinderen:

Pangolina (2021)
Rickie and Henri: A True Story (2004)
Chimpanzees I Love: Saving Their World and Ours (2001)
The Eagle & the Wren (2000)
Dr. White (1999)
Animal Family Series: Lion Family; Elephant Family; Zebra Family; Giraffe Family; Baboon Family; Hyena Family; Wildebeest Family (1989)
Jane Goodall’s Animal World: Chimps; Gorilla’s (1989)
The Chimpanzee Family Book (1989)
My Life with the Chimpanzees (1988)
Grub: The Bush Baby (1972)

En dan zijn er nog ontelbare boeken waarvoor ze het voorwoord schreef.

(Deze informatie is ontleend aan: Bol.com, Wikipedia, en haar 3 boeken die ik las)

Meer weten over mijn familie?

In januari 2023 (update november 2025) stelde ik neef Menno Lanting voor.
En in februari nicht Jitske Kramer.
In maart was de beurt aan neef David Graeber.
April was voor nicht Naomi Klein.
In mei stelde ik neef Joris Luyendijk voor.
En in juni nicht Margriet Sitskoorn.
In juli was de beurt aan neef Daniel Pink.
Augustus was voor nicht Mariana Mazzucato.
In september stelde ik oom Jos Burgers voor.
En in oktober nicht Danielle Braun.
In november was de beurt aan oom Stephen R. Covey en zijn kinderen.
December was voor nicht Brené Brown.
In januari 2024 stelde ik neef Martin van Staveren voor.
En in februari nicht Japke-d. Bouma.
In maart was de beurt aan neef Walter Isaacson
April was voor nicht Kate Raworth.
In mei stelde ik neef Raymond de Looze voor.
En in juni nicht Roos Vonk.
In juli was de beurt aan oom Daniel Kahneman.
Augustus was voor nicht Rita McGrath.
In september stelde ik neef Berthold Gunster voor.
En in oktober nicht Barbara Baarsma.
In november was de beurt aan neef Adam Grant
December was voor nicht Susan Cain
In januari 2025 stelde ik neef Kees Klomp aan je voor.
En in februari nicht Nadine Maarhuis.
In maart was de beurt aan oom Robert Cialdini
April (update november 2025) was voor tante Jane Goodall

Abonneer je hier op de kwartalige nieuwsbrief of op de wekelijkse blog-updates!